Titel
Ontrechting en rechtsherstel /Het Rotterdamse gemeentebeleid inzake ontrechting en rechtsherstel van Joodse oorlogsslachtoffers 1940-1955
Schrijver
Hinke Piersma ,Marleen van den Berg
Taal
Nederlands
Uitgever
Niod
Prijs
€ 29,95(Excl. verzendkosten)
Bijzonderheden
2020 ,1e druk ,65pp ,paperback ,A4 formaat ,Rotterdam ,oorlog ,nieuw
Meer info
Het rapport is een feitelijke reconstructie van het Rotterdams gemeentebeleid inzake ontrechting en rechtsherstel van Joodse slachtoffers tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het doet geen uitspraken ten aanzien van de vraag welke consequenties aan de bevindingen moeten worden verbonden. Die vraag ligt bij het gemeentebestuur.
Rotterdamse Joden die na de Tweede Oorlog terugkeerden naar Nederland, stuitten daar op een muur van starre ambtenaren. Die hielden nauwelijks rekening met de uitzonderlijke situatie van de vervolgde terugkeerders, blijkt vrijdag uit onderzoek van het NIOD, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Joden werden behandeld als iedere andere Rotterdammer. En als er geld in het geding was, bewaakte de gemeente vooral het eigen huishoudboekje.
Het NIOD onderzocht het Rotterdams gemeentebeleid rond de ontrechting en het rechtsherstel van Joodse slachtoffers tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Dat ging allemaal volgens de regels, maar de gemeente legde die vooral in eigen voordeel uit. "Waar het kon richtte men het rechtsherstel zo in dat het mogelijk was om Joodse terugkeerders te duperen", legt onderzoeker Hinke Piersma uit.
Huur in eigen zak
De gemeente Rotterdam heeft nooit huizen ingepikt, maar stak wel het geld van de exploitatie van huizen van Joodse eigenaren tijdens de oorlog in eigen zak.
"De gemeente Rotterdam heeft, net als Amsterdam en Den Haag, de regelingen waar mogelijk naar hun hand gezet en daar financieel voordeel bij gehad", aldus Piersma. Een technisch verhaal, geeft ze toe.
Een extra complicatie voor de NIOD-onderzoekers was dat er niet tegen mogelijke misstanden geprotesteerd werd: "Dan is het heel moeilijk te reconstrueren wat er precies is gebeurd."
Brandgrens
In Rotterdam is de situatie ingewikkelder dan in andere steden, vanwege het bombardement. Huizen buiten de brandgrens werden door de Duitsers beheerd en kwamen in handen van particuliere eigenaren. Joodse eigenaren hadden daardoor niet met de gemeente te maken. Binnen de brandgrens wel.
Huizen binnen de brandgrens werden meteen in mei 1940 onteigend. "In eerste instantie werden Joodse en niet-Joodse huiseigenaren hetzelfde behandeld", vertelt Piersma. "Maar toen in 1942 de anti-Joodse maatregelen van de bezetter strikter werden, heeft ook de gemeente Rotterdam bedacht dat de contracten die alsnog werden afgesloten met eigenaren van wie het huis nog overeind stond, niet geldig waren voor Joden."
Dat heeft grote consequenties gehad. "Daarmee zei de gemeente Rotterdam: de exploitatie van de huizen is van ons."
Weinig protest
Ook al werd er weinig geprotesteerd door terugkerende Joden, er zijn wel een paar rechtszaken geweest over huuropbrengsten tijdens de oorlogsjaren. De enige overlevende zoon van de vermoorde familie Blom kwam terug naar Rotterdam, heeft protest aangetekend en werd in het gelijk gesteld. De gemeente wilde er verder geen ruchtbaarheid aan geven en is niet in hoger beroep gegaan. Volgens de gemeente was het met de rest goed geregeld. Joodse terugkeerders moesten maar dankbaar zijn.
Waarom werd er zo weinig geprotesteerd? "Mensen hadden meer aan hun hoofd bij terugkomst of niet de moed", legt Piersma uit. "Dat betekende niet dat er geen onvrede was over het gemeentelijk beleid. Meneer Blom werd verweten dat hij het onderste uit de kan probeerde te halen. De gemeente vond zelf dat ze het netjes had gedaan."
Bang om onderscheid te maken
Hoewel het niet als excuus gebruikt mag worden, zegt de onderzoeker wel dat het een andere tijd was. "Men was heel bang om onderscheid te maken tussen verschillende groepen oorlogsslachtoffers. We moesten allemaal schouders eronder zetten, de wederopbouw was een collectief proces. We moesten niet kijken naar wat er werkelijk was gebeurd."
Pas vanaf de jaren zestig kwam een omslag in dat denken. In Den Haag en Amsterdam heeft het onderzoek inmiddels geleid tot het compenseren van benadeelde Joodse huizeneigenaren.
Rotterdamse Joden die na de Tweede Oorlog terugkeerden naar Nederland, stuitten daar op een muur van starre ambtenaren. Die hielden nauwelijks rekening met de uitzonderlijke situatie van de vervolgde terugkeerders, blijkt vrijdag uit onderzoek van het NIOD, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Joden werden behandeld als iedere andere Rotterdammer. En als er geld in het geding was, bewaakte de gemeente vooral het eigen huishoudboekje.
Het NIOD onderzocht het Rotterdams gemeentebeleid rond de ontrechting en het rechtsherstel van Joodse slachtoffers tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Dat ging allemaal volgens de regels, maar de gemeente legde die vooral in eigen voordeel uit. "Waar het kon richtte men het rechtsherstel zo in dat het mogelijk was om Joodse terugkeerders te duperen", legt onderzoeker Hinke Piersma uit.
Huur in eigen zak
De gemeente Rotterdam heeft nooit huizen ingepikt, maar stak wel het geld van de exploitatie van huizen van Joodse eigenaren tijdens de oorlog in eigen zak.
"De gemeente Rotterdam heeft, net als Amsterdam en Den Haag, de regelingen waar mogelijk naar hun hand gezet en daar financieel voordeel bij gehad", aldus Piersma. Een technisch verhaal, geeft ze toe.
Een extra complicatie voor de NIOD-onderzoekers was dat er niet tegen mogelijke misstanden geprotesteerd werd: "Dan is het heel moeilijk te reconstrueren wat er precies is gebeurd."
Brandgrens
In Rotterdam is de situatie ingewikkelder dan in andere steden, vanwege het bombardement. Huizen buiten de brandgrens werden door de Duitsers beheerd en kwamen in handen van particuliere eigenaren. Joodse eigenaren hadden daardoor niet met de gemeente te maken. Binnen de brandgrens wel.
Huizen binnen de brandgrens werden meteen in mei 1940 onteigend. "In eerste instantie werden Joodse en niet-Joodse huiseigenaren hetzelfde behandeld", vertelt Piersma. "Maar toen in 1942 de anti-Joodse maatregelen van de bezetter strikter werden, heeft ook de gemeente Rotterdam bedacht dat de contracten die alsnog werden afgesloten met eigenaren van wie het huis nog overeind stond, niet geldig waren voor Joden."
Dat heeft grote consequenties gehad. "Daarmee zei de gemeente Rotterdam: de exploitatie van de huizen is van ons."
Weinig protest
Ook al werd er weinig geprotesteerd door terugkerende Joden, er zijn wel een paar rechtszaken geweest over huuropbrengsten tijdens de oorlogsjaren. De enige overlevende zoon van de vermoorde familie Blom kwam terug naar Rotterdam, heeft protest aangetekend en werd in het gelijk gesteld. De gemeente wilde er verder geen ruchtbaarheid aan geven en is niet in hoger beroep gegaan. Volgens de gemeente was het met de rest goed geregeld. Joodse terugkeerders moesten maar dankbaar zijn.
Waarom werd er zo weinig geprotesteerd? "Mensen hadden meer aan hun hoofd bij terugkomst of niet de moed", legt Piersma uit. "Dat betekende niet dat er geen onvrede was over het gemeentelijk beleid. Meneer Blom werd verweten dat hij het onderste uit de kan probeerde te halen. De gemeente vond zelf dat ze het netjes had gedaan."
Bang om onderscheid te maken
Hoewel het niet als excuus gebruikt mag worden, zegt de onderzoeker wel dat het een andere tijd was. "Men was heel bang om onderscheid te maken tussen verschillende groepen oorlogsslachtoffers. We moesten allemaal schouders eronder zetten, de wederopbouw was een collectief proces. We moesten niet kijken naar wat er werkelijk was gebeurd."
Pas vanaf de jaren zestig kwam een omslag in dat denken. In Den Haag en Amsterdam heeft het onderzoek inmiddels geleid tot het compenseren van benadeelde Joodse huizeneigenaren.
Afbeeldingen
Snoek in Rotterdam
Rotterdam 
Op Boekwinkeltjes is slechts een kleine selectie van onze boeken te vinden. Bent u op zoek naar een boek, laat het ons svp weten , dan kijken wij ,of het te leveren is.
- Alle boeken zijn compleet en verkeren in normale antiquarische staat, tenzij anders beschreven. Kleine onvolkomenheden, zoals een ingeplakte ex-libris of een naam op het schutblad, zijn niet altijd vermeld.
- U handelt deze order direct af met Snoek in Rotterdam
- Na uw bestelling ontvangen u en Snoek in Rotterdam een bevestiging per e-mail. In de e-mail staan de naam, adres, woonplaats en telefoonnummer van Snoek in Rotterdam vermeld.
- De Koper betaalt de verzendkosten, tenzij anders overeen gekomen.
- Snoek in Rotterdam kan betaling vooraf vragen.
- Boekwinkeltjes.nl probeert Kopers en Verkopers tot elkaar te brengen. Boekwinkeltjes.nl is echter nimmer partij bij een overeenkomst die gesloten wordt tussen Koper en Verkoper door gebruikmaking van de site. Als u een geschil hebt met één of meer gebruikers, dient u dit zelf op te lossen. U vrijwaart Boekwinkeltjes.nl van enigerlei vorderingen, aanspraken op schadevergoeding en dergelijke, verband houdende met dergelijke geschillen.