Titel
Het nationaal-socialistisch beeld van de geschiedenis der Nederlanden
Schrijver
Schöffer, Dr Ivo
Taal
Nederlands
Uitgever
Van Lochum Slaterus / Meulenhoff
Prijs
€ 10,00
Bijzonderheden
1956, 1e druk, 350 pag. Linnen gebonden. Goede conditie.
Meer info
Een historische en bibliografische studie.
Hoe zou de geschiedenis van de Nederlanden (Noord en Zuid) er hebben uitgezien wanneer de nationaal-socialisten de Tweede Wereldoorlog hadden gewonnen? Om deze vraag te beantwoorden beschrijft Ivo Schöffer allereerst de theoretisch-ideologische ideeën die de nazibeschouwing en de nazigeschiedschrijving beïnvloedden, evenals de evenementiële geschiedenis van het nationaal-socialisme met betrekking tot Nederland en België. Op ideaaltyperende wijze construeert hij een schema van het nazigeschiedbeeld der Nederlanden, waarna aan de hand van reeds beschikbare nazipublicaties dat schema concreet wordt opgevuld. Verder wordt aangegeven in welke opzichten in dit schijnbaar zo gesloten geschiedbeeld reeds tijdens de bezetting variaties en afwijkingen konden optreden. Concluderend worden de negatieve en positieve aspecten van deze nazigeschiedschrijving voor de bestudering van het verleden van België en Nederland belicht.
Ivo Schöffer werd op 20 mei 1922 geboren te Amsterdam en begon na zijn eindexamen in 1941 de studie geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, die in 1951 werd afgerond. Hij was wetenschappelijk ambtenaar bij prof. J.M. Romein bij wie hij in 1956 promoveerde. Na een driejarig lectureship in Modern European History in Australië werd hij in 1961 benoemd tot hoogleraar in de Vaderlandse Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Leiden, een functie die hij tot zijn emeritaat in 1987 vervulde.
INHOUD 9
TER VERANTWOORDING 12
Bronnen 12 - Beperkingen 12 - Omgrenzing 14-Kwantiteit van de bronnen en kwaliteit 16
I - DE NAZI-IDEOLOGIE 18
Modern karakter: tempo, bewust, post-theoretisch, pluralistisch 18 - Historische afkomst 19 - Duits-nationalistisch 20 - Nadere typering 21 - Dynamiek 21 -Macht, Ruimte, ‘Führer’ 22 - Mythe 24 - Ras, ‘Volkstum’, Rijk 24 - Samenvatting 27
II - DE NAZI-GESCHIEDBESCHOUWING 29
§ 1. theorie Verbinding met de actualiteit 29 - Critiek op de vroegere geschiedschrijving 31 - De nazi-visie 33 - Subjectivisme 34 - De theorie van Walther 36 -De critiek bij Litt 38 - Eigen critiek 40
§ 2. practijk Dwang en geweld 42 - Aanpassing van de oude ‘Zunft’ 43 - Nieuwe organisaties en ondernemingen 45 - Het nieuwe geschiedbeeld 47
III - HET NATIONAAL-SOCIALISME IN NOORD- EN ZUID-NEDERLAND 51
§ 1. vóór mei 1940 Het Activisme 52 - Het Vlaamsche Front 53 - De Bormsverkiezing 54 - Het uiteenvallen van de Frontpartij 55 - Het Vlaamsch Nationaal Verbond 57 - Sfeer in Noord-Nederland na '18 58 - Nationaal Herstel 59 - De rapaillepartijtjes 60 - De opgang van de NSB 61 - Successen van VNV en Rex 64 - De neergang van NSB en Rex na 1936 65 - De radicalisering van de NSB 65 - Het VNV in de grote politiek 67 - Blijvende Vlaamse wrok 68
§ 2. na mei 1940 Internering en beschuldiging van landverraad 71 - De stemming na de capitulatie in Nederland en België 73 - De NSB kiest de Duitse zijde 74 - Nationaal Front 75 - De eerste tekenen van de SS 75 - De voorzichtige houding van het VNV (zomer 1940) 76 - Het VNV wordt nationaal-socialistisch (herfst 1940) 78 - De bezettingspolitiek 79 - De NSB als één der partijen (1940/41) 82 - De eerste moeilijkheden voor het VNV (1940/41) 83 - NSB en VNV schijnen de wind mee te krijgen (1941/43) 84 - De teleurstellingen (1942/44) 86 - De opkomst van de SS 87 - De SS-ideologie 88 - De NSB stribbelt tegen 89 - De opkomst van de Devlag 90 - Het anti-Dietse standpunt 92 - De wrijving VNV-Devlag 94 - Vlucht uit België en Dolle Dinsdag 95 - De laatste maanden en het einde 96
IV - HET NATIONAAL-SOCIALISTISCHE SCHEMA VAN DE NEDERLANDSE GESCHIEDENIS 99
Vóór mei 1940 in Nederland van weinig belang 99 - Duitse belangstelling voor ‘Auslanddeutschtum’ 100 - De Nederduitse traditie 100 - Oszwalds ‘Symphonie’ 101 - Petri's ‘Forschungsaufgabe’ 103 - Cultuurpolitiek van de bezetter 105 - Geringe invloed op de oude geschiedbeoefening 108 - Nieuwe organisaties 108 - De sibbelarij 109 - Isperts ‘Forschungsstelle’ 109 - Gewestelijke nationalismen 110 - Het onderwijs in de geschiedenis 112 - De Germaanse geschiedbeschouwing van Hans de Vries 115 - Het schema 117
V - AANSLUITING BIJ ANDERE BESCHOUWINGEN VAN DE NEDERLANDSE GESCHIEDENIS 119
De Duitse visie in vroeger tijd 120 - List, Arndt en Wienbarg 121 - Leo 122 - Bewonderaars van Nederlands verleden: Hoffmann von Fallersleben, Schiller e.a. 123 - Von Treitschke 124 - Riehl 126 - Langbehn, Bley 127 - Barker 130 - De aansluiting: Chr. Steding 131 - De Anti-revolutionaire visie 134 - Bilderdijk 134 - Green 135 - De aansluiting: Paulina Havelaar en Hugo Visscher 136 - De groot-Nederlandse visie 140 - De ‘volksgeschiedschrijving’ van Vlaanderen 141 - Geyl 142 - De invloed van Geyls visie kort vóór de oorlog 144 - De aansluitingsmogelijkheden met het nationaal-socialistische schema 145 - Critiek op Geyl bij Petri en Delfos 147 - De aansluiting: Brans en Van Roosbroeck 149
VI - DE OPVULLING VAN HET SCHEMA 152
De Germaanse voortijd 152 - De Frankische kolonisatie 154 - Karel de Grote: verguizing en waardering 159 - De mythe der Noormannen 163 - Het uiteenvallen van Karels Rijk 164 - Lotharingen 164 - De Nederlanden en het Rijk tot 1308: Reese 165 - Critiek op Reeses werk 170 - Guldensporenslag 173 - Oostkolonisatie 173 - De Middeleeuwse stad 177 - Hanze 180 - Bourgondië 183 - De Mystiek 184 - Het zich losmaken van het Rijk 185 - Karel V 188 - Erasmus 189 - De Opstand 190 - De ‘scheuring’ van het Rijk: Marnix te Worms (1578) 192 - De scheuring van Noord en Zuid 194 - De verburgerlijking van het Noorden 196 - De ‘Gouden’ Eeuw 198 - De ware glans: Rembrandt en De Ruyter 200 - De banden met het Rijk 202 - Het Franse gevaar: Willem III als verdediger 205 - De taak van Oostenrijk 207 - Perfide Albion 208 - De 18e eeuw 209 - Naar 1795 210 - De waardering van de Franse tijd 212 - De Boerenopstanden in Vlaanderen (1798) 214 - De vereniging van het Koninkrijk 216 - ‘België’ 218 - Noord-Nederland in de 19e en 20e eeuw 221 - Pro-Duitse stromingen in Noord-Nederland 223 - Vlaams-Duitse betrekkingen in de 19e en 20e eeuw 226 - Nederland buiten Europa 229 - Zuid-Afrika: Duits aandeel in de kolonisatie 231 - De Tweede Vrijheidsoorlog: de Engelse gruwelen 233 - De mémoires van Sandberg 234 - De ‘volksvijanden’, vooral de Joden 235
VII - VARIATIES EN AFWIJKINGEN IN HET BEELD 239
De onvermijdelijkheid van variatie en afwijking 239 - Domela Nieuwenhuis Nyegaard 240 - Tegen de Groot-Nederlandse visie 242 - De historische ‘Germanisering’ van de Walen 243 - Tegen de Calvinistische visie 247 - Nationalistische weerstanden 251 - Innerlijke onzekerheid 255
BESLUIT 256
Waarde voor verdergaand historisch onderzoek in eigen geschiedenis 256 - Waarde voor de geschiedenis van het nationaal-socialisme 259 - De verschraling door de onvrijheid 260 - Spiegeling van eigen tijd 261
BIJLAGE I: OVERZICHT VAN BESTUDEERDE PERIODIEKEN 263
Algemeen overzicht 263 - Voornaamste: I Dietbrand 273 - II Nieuwe Gids 273 - III Gudrun 274 - IV Misthoorn 274 - V Nederland 275 - VI Nieuw Nederland 275 - VII Hollandse Post 276 - VIII De Schouw 276 - IX De Vlag 276 - X Het Nieuwe Volk 277 - XI De Waag 277 - XII Volksche Wacht 278 - XIII De Weg 279
BIJLAGE 2: LIJST VAN BRONNEN 280
Toelichting 280 - I Theoretisch 281 - II Algemeen 283 - III Contacten met het Rijk 287 - IV Provinciale en locale beschouwingen 290 - V Germaanse voortijd 292 - VI De Middel-
eeuwen (900-1400) 295 - VII Oostkolonisatie 297 - VIII Hanze 299 - IX Bourgondische en Habsburgse tijd 300 - X Opstand 302 - XI De ‘Gouden’ eeuw 304 - XII Verval (1670-1795) 307 - XIII De Revolutie (1795-1815) 308 - XIV Onder Frankrijk en Engeland (1813-1914) 310 - XV Duits-Nederlandse contacten in de 19e eeuw 312 - XVI Chaotische tijd (1914-1940) 314 - XVII Nederland overzee 314 - XVIII Zuid-Afrika 316 - XIX De volksvijanden 318
BIJLAGE 3: ENIGE PERSONALIA 320
Toelichting 320 - Van Genechten 320 - Goedewaagen 321 - Haighton 323 - Keuchenius 324 - Krekel 324 - Petri 326 - Reese 327 - Van Roosbroeck 328 - Steding 329 - Steinmetz 330 - Theunisz 331 - Visscher 332 - De Vries 334
LIJST VAN GERAADPLEEGDE LITERATUUR 335
PERSOONSNAMENREGISTER 343
ZUSAMMENFASSUNG 358
Hoe zou de geschiedenis van de Nederlanden (Noord en Zuid) er hebben uitgezien wanneer de nationaal-socialisten de Tweede Wereldoorlog hadden gewonnen? Om deze vraag te beantwoorden beschrijft Ivo Schöffer allereerst de theoretisch-ideologische ideeën die de nazibeschouwing en de nazigeschiedschrijving beïnvloedden, evenals de evenementiële geschiedenis van het nationaal-socialisme met betrekking tot Nederland en België. Op ideaaltyperende wijze construeert hij een schema van het nazigeschiedbeeld der Nederlanden, waarna aan de hand van reeds beschikbare nazipublicaties dat schema concreet wordt opgevuld. Verder wordt aangegeven in welke opzichten in dit schijnbaar zo gesloten geschiedbeeld reeds tijdens de bezetting variaties en afwijkingen konden optreden. Concluderend worden de negatieve en positieve aspecten van deze nazigeschiedschrijving voor de bestudering van het verleden van België en Nederland belicht.
Ivo Schöffer werd op 20 mei 1922 geboren te Amsterdam en begon na zijn eindexamen in 1941 de studie geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, die in 1951 werd afgerond. Hij was wetenschappelijk ambtenaar bij prof. J.M. Romein bij wie hij in 1956 promoveerde. Na een driejarig lectureship in Modern European History in Australië werd hij in 1961 benoemd tot hoogleraar in de Vaderlandse Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Leiden, een functie die hij tot zijn emeritaat in 1987 vervulde.
INHOUD 9
TER VERANTWOORDING 12
Bronnen 12 - Beperkingen 12 - Omgrenzing 14-Kwantiteit van de bronnen en kwaliteit 16
I - DE NAZI-IDEOLOGIE 18
Modern karakter: tempo, bewust, post-theoretisch, pluralistisch 18 - Historische afkomst 19 - Duits-nationalistisch 20 - Nadere typering 21 - Dynamiek 21 -Macht, Ruimte, ‘Führer’ 22 - Mythe 24 - Ras, ‘Volkstum’, Rijk 24 - Samenvatting 27
II - DE NAZI-GESCHIEDBESCHOUWING 29
§ 1. theorie Verbinding met de actualiteit 29 - Critiek op de vroegere geschiedschrijving 31 - De nazi-visie 33 - Subjectivisme 34 - De theorie van Walther 36 -De critiek bij Litt 38 - Eigen critiek 40
§ 2. practijk Dwang en geweld 42 - Aanpassing van de oude ‘Zunft’ 43 - Nieuwe organisaties en ondernemingen 45 - Het nieuwe geschiedbeeld 47
III - HET NATIONAAL-SOCIALISME IN NOORD- EN ZUID-NEDERLAND 51
§ 1. vóór mei 1940 Het Activisme 52 - Het Vlaamsche Front 53 - De Bormsverkiezing 54 - Het uiteenvallen van de Frontpartij 55 - Het Vlaamsch Nationaal Verbond 57 - Sfeer in Noord-Nederland na '18 58 - Nationaal Herstel 59 - De rapaillepartijtjes 60 - De opgang van de NSB 61 - Successen van VNV en Rex 64 - De neergang van NSB en Rex na 1936 65 - De radicalisering van de NSB 65 - Het VNV in de grote politiek 67 - Blijvende Vlaamse wrok 68
§ 2. na mei 1940 Internering en beschuldiging van landverraad 71 - De stemming na de capitulatie in Nederland en België 73 - De NSB kiest de Duitse zijde 74 - Nationaal Front 75 - De eerste tekenen van de SS 75 - De voorzichtige houding van het VNV (zomer 1940) 76 - Het VNV wordt nationaal-socialistisch (herfst 1940) 78 - De bezettingspolitiek 79 - De NSB als één der partijen (1940/41) 82 - De eerste moeilijkheden voor het VNV (1940/41) 83 - NSB en VNV schijnen de wind mee te krijgen (1941/43) 84 - De teleurstellingen (1942/44) 86 - De opkomst van de SS 87 - De SS-ideologie 88 - De NSB stribbelt tegen 89 - De opkomst van de Devlag 90 - Het anti-Dietse standpunt 92 - De wrijving VNV-Devlag 94 - Vlucht uit België en Dolle Dinsdag 95 - De laatste maanden en het einde 96
IV - HET NATIONAAL-SOCIALISTISCHE SCHEMA VAN DE NEDERLANDSE GESCHIEDENIS 99
Vóór mei 1940 in Nederland van weinig belang 99 - Duitse belangstelling voor ‘Auslanddeutschtum’ 100 - De Nederduitse traditie 100 - Oszwalds ‘Symphonie’ 101 - Petri's ‘Forschungsaufgabe’ 103 - Cultuurpolitiek van de bezetter 105 - Geringe invloed op de oude geschiedbeoefening 108 - Nieuwe organisaties 108 - De sibbelarij 109 - Isperts ‘Forschungsstelle’ 109 - Gewestelijke nationalismen 110 - Het onderwijs in de geschiedenis 112 - De Germaanse geschiedbeschouwing van Hans de Vries 115 - Het schema 117
V - AANSLUITING BIJ ANDERE BESCHOUWINGEN VAN DE NEDERLANDSE GESCHIEDENIS 119
De Duitse visie in vroeger tijd 120 - List, Arndt en Wienbarg 121 - Leo 122 - Bewonderaars van Nederlands verleden: Hoffmann von Fallersleben, Schiller e.a. 123 - Von Treitschke 124 - Riehl 126 - Langbehn, Bley 127 - Barker 130 - De aansluiting: Chr. Steding 131 - De Anti-revolutionaire visie 134 - Bilderdijk 134 - Green 135 - De aansluiting: Paulina Havelaar en Hugo Visscher 136 - De groot-Nederlandse visie 140 - De ‘volksgeschiedschrijving’ van Vlaanderen 141 - Geyl 142 - De invloed van Geyls visie kort vóór de oorlog 144 - De aansluitingsmogelijkheden met het nationaal-socialistische schema 145 - Critiek op Geyl bij Petri en Delfos 147 - De aansluiting: Brans en Van Roosbroeck 149
VI - DE OPVULLING VAN HET SCHEMA 152
De Germaanse voortijd 152 - De Frankische kolonisatie 154 - Karel de Grote: verguizing en waardering 159 - De mythe der Noormannen 163 - Het uiteenvallen van Karels Rijk 164 - Lotharingen 164 - De Nederlanden en het Rijk tot 1308: Reese 165 - Critiek op Reeses werk 170 - Guldensporenslag 173 - Oostkolonisatie 173 - De Middeleeuwse stad 177 - Hanze 180 - Bourgondië 183 - De Mystiek 184 - Het zich losmaken van het Rijk 185 - Karel V 188 - Erasmus 189 - De Opstand 190 - De ‘scheuring’ van het Rijk: Marnix te Worms (1578) 192 - De scheuring van Noord en Zuid 194 - De verburgerlijking van het Noorden 196 - De ‘Gouden’ Eeuw 198 - De ware glans: Rembrandt en De Ruyter 200 - De banden met het Rijk 202 - Het Franse gevaar: Willem III als verdediger 205 - De taak van Oostenrijk 207 - Perfide Albion 208 - De 18e eeuw 209 - Naar 1795 210 - De waardering van de Franse tijd 212 - De Boerenopstanden in Vlaanderen (1798) 214 - De vereniging van het Koninkrijk 216 - ‘België’ 218 - Noord-Nederland in de 19e en 20e eeuw 221 - Pro-Duitse stromingen in Noord-Nederland 223 - Vlaams-Duitse betrekkingen in de 19e en 20e eeuw 226 - Nederland buiten Europa 229 - Zuid-Afrika: Duits aandeel in de kolonisatie 231 - De Tweede Vrijheidsoorlog: de Engelse gruwelen 233 - De mémoires van Sandberg 234 - De ‘volksvijanden’, vooral de Joden 235
VII - VARIATIES EN AFWIJKINGEN IN HET BEELD 239
De onvermijdelijkheid van variatie en afwijking 239 - Domela Nieuwenhuis Nyegaard 240 - Tegen de Groot-Nederlandse visie 242 - De historische ‘Germanisering’ van de Walen 243 - Tegen de Calvinistische visie 247 - Nationalistische weerstanden 251 - Innerlijke onzekerheid 255
BESLUIT 256
Waarde voor verdergaand historisch onderzoek in eigen geschiedenis 256 - Waarde voor de geschiedenis van het nationaal-socialisme 259 - De verschraling door de onvrijheid 260 - Spiegeling van eigen tijd 261
BIJLAGE I: OVERZICHT VAN BESTUDEERDE PERIODIEKEN 263
Algemeen overzicht 263 - Voornaamste: I Dietbrand 273 - II Nieuwe Gids 273 - III Gudrun 274 - IV Misthoorn 274 - V Nederland 275 - VI Nieuw Nederland 275 - VII Hollandse Post 276 - VIII De Schouw 276 - IX De Vlag 276 - X Het Nieuwe Volk 277 - XI De Waag 277 - XII Volksche Wacht 278 - XIII De Weg 279
BIJLAGE 2: LIJST VAN BRONNEN 280
Toelichting 280 - I Theoretisch 281 - II Algemeen 283 - III Contacten met het Rijk 287 - IV Provinciale en locale beschouwingen 290 - V Germaanse voortijd 292 - VI De Middel-
eeuwen (900-1400) 295 - VII Oostkolonisatie 297 - VIII Hanze 299 - IX Bourgondische en Habsburgse tijd 300 - X Opstand 302 - XI De ‘Gouden’ eeuw 304 - XII Verval (1670-1795) 307 - XIII De Revolutie (1795-1815) 308 - XIV Onder Frankrijk en Engeland (1813-1914) 310 - XV Duits-Nederlandse contacten in de 19e eeuw 312 - XVI Chaotische tijd (1914-1940) 314 - XVII Nederland overzee 314 - XVIII Zuid-Afrika 316 - XIX De volksvijanden 318
BIJLAGE 3: ENIGE PERSONALIA 320
Toelichting 320 - Van Genechten 320 - Goedewaagen 321 - Haighton 323 - Keuchenius 324 - Krekel 324 - Petri 326 - Reese 327 - Van Roosbroeck 328 - Steding 329 - Steinmetz 330 - Theunisz 331 - Visscher 332 - De Vries 334
LIJST VAN GERAADPLEEGDE LITERATUUR 335
PERSOONSNAMENREGISTER 343
ZUSAMMENFASSUNG 358
- Alle boeken zijn compleet en verkeren in normale antiquarische staat, tenzij anders beschreven. Kleine onvolkomenheden, zoals een ingeplakte ex-libris of een naam op het schutblad, zijn niet altijd vermeld.
- U handelt deze order direct af met CC Rotterdam
- Na uw bestelling ontvangen u en CC Rotterdam een bevestiging per e-mail. In de e-mail staan de naam, adres, woonplaats en telefoonnummer van CC Rotterdam vermeld.
- De Koper betaalt de verzendkosten, tenzij anders overeen gekomen.
- CC Rotterdam kan betaling vooraf vragen.
- Boekwinkeltjes.nl probeert Kopers en Verkopers tot elkaar te brengen. Boekwinkeltjes.nl is echter nimmer partij bij een overeenkomst die gesloten wordt tussen Koper en Verkoper door gebruikmaking van de site. Als u een geschil hebt met één of meer gebruikers, dient u dit zelf op te lossen. U vrijwaart Boekwinkeltjes.nl van enigerlei vorderingen, aanspraken op schadevergoeding en dergelijke, verband houdende met dergelijke geschillen.